
Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ
Ο π. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΑΡΓΥΡΟΣ
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ
Ο ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΣ ΣΙΟΥΛΗΣ
Η ΒΕΛΛΑ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΑ…
ΤΟ ΟΙΚΟΤΡΟΦΕΙΟ
ΕΠΕΤΕΙΑΚΟ
Το ΙεροδιδασκαλείοΒελλάς,
φάρος Ελληνισμού και Ορθοδοξίας...
Με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων
από την ίδρυση του λαμπρού εκπαιδευτηρίου
Γράφει ο ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΚΑΤΣΕΝΟΣ
Στις 8 Σεπτεμβρίου συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από την ίδρυση του ονομαστού Σχολείου του Ιεροδιδασκαλείου Βελλάς, που ο μεγάλος οραματιστής, Μητροπολίτης τότε Βελλάς και Κονίτσης Σπυρίδων Βλάχος εμπνεύστηκε και υλοποίησε δίπλα ακριβώς από την Ι.Μ. της Παναγίας της Βελλαΐτισσας, «εν μέσω» μεγάλων εμποδίων αφού ακόμα στα Γιάννινα αλλά και σ’ ολόκληρη την Ήπειρο υπήρχε η Τουρκοκρατία.
Ο Σπυρίδων Βλάχος αναμφισβήτητα συγκαταλέγεται μεταξύ των μεγάλων εκκλησιαστικών, και όχι μόνο, προσωπικοτήτων, που ανέδειξε η Ήπειρος στα νεώτερα χρόνια.
Και αυτό το κείμενο, με τη συμπλήρωση των 100 χρόνων από την ίδρυση του Ι.Β. ας είναι ένα χρέος ιστορικής μνήμης στην προσωπικότητα του αείμνηστου Ιεράρχη.
Χρέος και ευγνωμοσύνη που έχει να κάνει με όλους εμάς, που υπήρξαμε απόφοιτοι του Ι.Β. και κάθε τόσο στρέφουμε νοερά τη σκέψη μας σ’ εκείνο το ονομαστό για την εποχή του σχολείο, που άφησε ανεξίτηλα σημάδια στην ψυχή μας και στη διάρκεια της διαδρομής του έθρεψε, έντυσε, μόρφωσε και καλλιέργησε πνευματικά εκατοντάδες μαθητές –παιδιά ως επί το πλείστον της υπαίθρου, φτωχά και βασανισμένα- και απέδωσε στην ελληνική κοινωνία γόνιμα και υγιή στελέχη.
Πλήθος εκπαιδευτικών σε κάθε σχολική βαθμίδα Δάσκαλοι, Καθηγητές, Επιθεωρητές, Σχολικοί Σύμβουλοι, Προϊστάμενοι Εκπαίδευσης, Πανεπιστημιακοί, ιερείς, μοναχοί, επιστήμονες, έμποροι, καλλιτέχνες, γιατροί, οικονομολόγοι, αλλά και πολιτικοί, στελεχώνουν σ’ όλη την Ελλάδα την κοινωνία και δίνουν επιτυχείς, καθημερινά, εξετάσεις στο στίβο της ζωής.
Όλοι αυτοί στρέφονται μ’ ευγνωμοσύνη στο παρελθόν και φέρνουν στη μνήμη τους όλους εκείνους τους φωτισμένους Καθηγητές και Δ/ντές τους, που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο για την κατοπινή τους σταδιοδρομία.
Η σύλληψη της ιδέας για το Ι.Β., που από την αρχή είχε ειδικό σκοπό, συγκεκριμένο και περιορισμένο, κατανοείται κυρίως στο χώρο της Ηπείρου, με την όλη εθνική και πνευματική της κατάσταση.
Οι εκτιμήσεις για τη σύνθεση των στόχων και των σκοπών της Σχολής ήταν βέβαια προσωπικές, χωρίς όμως να αγνοείται ο χαρακτήρας και η ηθικοπνευματική κατάσταση του Ηπειρώτη, των οποίων ο Σπυρίδων Βλάχος υπήρξε ρεαλιστικός εκφραστής τους.
Η ζωή και το έργο
του Σπυρίδωνα Βλάχου
Ο Σπυρίδων Βλάχος (1874-1956) υπήρξε μια μεγάλη μορφή της Εκκλησίας της Ελλάδος. Ένας άνθρωπος με εκπληκτικές δραστηριότητες, όχι μόνο στον εκκλησιαστικό τομέα αλλά και σε άλλους τομείς. Έντονη ήταν η δράση του στα εθνικά θέματα της εποχής του, στην εκπαίδευση καθώς και σε κάθε πτυχή της κοινωνικής ζωής.
Ιδιαίτερα όμως η προσφορά του Σ.Β. στα Γιάννινα και στην Ήπειρο υπήρξε πολύπλευρη, δημιουργική και μοναδική.
Έτσι, σ’ ολόκληρο το μισό του 20ου αιώνα η ιστορία της Ηπείρου αλλά και ξεχωριστά των Ιωαννίνων είχε ως άξονα το Σπυρίδωνα, όμως και αργότερα με την εκλογή του στον Αρχιεπισκοπικό θρόνο των Αθηνών, η δράση και το έργο του έγινε κομμάτι στην ιστορία της Ελλάδας και της Κύπρου.
Από νωρίς ο Σ.Β. απέκτησε όλες εκείνες τις ικανότητες, εθνικές, πολιτικές και διπλωματικές με τις οποίες ξεχώριζε. Αλύγιστος και ακούραστος, με ισχυρή θέληση, αντοχή και υπομονή, πεπληρωμένος αγάπης άνθρωπος των έργων και όχι των λόγων.
Γι’ αυτό, με τις ψυχικές και πνευματικές δυνάμεις, που διέθετε, πέτυχε να γίνει μια από τις μεγαλύτερες και πιο επιβλητικές φυσιογνωμίες της Ορθόδοξης Εκκλησίας και του Έθνους.
Θα χρειαζόταν βέβαια πολλές σελίδες για να απαριθμήσουμε αναλυτικά το έργο και τη δράση του Σ.Β., θα περιοριστούμε όμως εδώ στο κορυφαίο έργο που παρουσίασε στη Βελλά, την ίδρυση του Ιεροδιδασκαλείου.
Η ίδρυση του Ιερ/λείου Βελλάς
Το 1906 ο Σ.Β. εκλέγεται Μητροπολίτης Βελλάς και Κονίτσης και ήταν μόλις 32 ετών, γεγονός που τον έφερε στην ιδιαίτερή του πατρίδα για να αναπτύξει εθνική και κοινωνική δράση.
Είναι η εποχή (1911) που ίδρυσε το φυτώριο της παιδείας στην Ήπειρο το Ι.Β., που έμελλε να εξελιχθεί σ’ ένα ζωντανό κύτταρο παιδείας και γραμμάτων για πάρα πολλά χρόνια.
Ο σκοπός της Σχολής και το έργο της, γράφει ο Αλέξ. Κορακίδης (Δ/ντής του Ι.Β. 1987-1989) ήταν να περιλάβει τα ιδανικά της εκκλησίας και του έθνους σε μια ειδική σύνθεση, που αποσκοπούσε στην εθνική λύτρωση και τον «πνευματικό φωτισμό» μαζί, προσαρμοσμένο στη γενική εθνικοθρησκευτική σύνθεση του Ηπειρώτη.
Το Ι.Β. στη μακρόχρονη διαδρομή του, με τα αναλυτικά του προγράμματα, τα Θεολογικά και Παιδαγωγικά μαθήματα, κυρίως όμως με το άριστο διδακτικό προσωπικό, που το επέλεγε προσωπικά ο Σπυρίδων, αναδείχτηκε σ’ ένα ιδιότυπο και ιδιόρυθμο σχολείο αλλά κυρίως σ’ ένα μικρό Πανεπιστήμιο.
Έτσι, ήταν εκκλησιαστικό, αλλά πολύ διαφορετικό από τα άλλα Εκκλησιαστικά σχολεία. Αλλά και σαν Ακαδημία ήταν διαφορετική από τις άλλες. Και αυτόν τον τύπο τον κράτησε και αργότερα, μέχρι την τελευταία ημέρα της λειτουργίας του.
Στην όμορφη και γραφική φυσική περιοχή της Βελλάς, ο τότε Μητροπολίτης Βελλάς και Κονίτσης Σπυρίδων αποφάσισε και έθεσε σε εφαρμογή το σχέδιό του, να δώσει νεανική ζωή και κίνηση.
Το απόγευμα λοιπόν της 7ης Σεπτεμβρίου του 1911 με τον πανηγυρικό εσπερινό της Ι.Μ. των Γενεσίων της Θεοτόκου, γίνονται ενώπιον τεσσάρων χιλιάδων πανηγυριστών, όπως γράφει στην Εφημερίδα «Ήπειρος» της 10-9-1911 ο δημοσιογράφος Γεώργιος Χατζή Πελλερέν, τα εγκαίνια του Ι.Β.
Ο Μητροπολίτης Σπυρίδων γονατίζει μπροστά στην παλιά εικόνα της Παναγίας της Βελλαΐτισσας και προσεύχεται. Στο τέλος της ακολουθίας με δάκρυα στα μάτια και παλλόμενη από συγκίνηση φωνή, επαναλαμβάνει, πολλές φορές, με αγαλλίαση της ψυχής του τα συμβολικά λόγια «Ετελέσθη η βουλή Σου Κύριε ο Θεός μου…».
Το πρωί της 8ης Σεπτεμβρίου, ανήμερα της γιορτής, τελέστηκε επιβλητικά η θεία λειτουργία και στο τέλος έψαλλαν τον αγιασμό στον περίβολο της ιεράς μονής, ανάμεσα στις χιλιάδες του λαού.
Λίγες ημέρες αργότερα ο Σπυρίδων με επιστολή του της 29-9-1911 αναγγέλλει στο Οικουμενικό Πατριαρχείο την τέλεση των εγκαινίων του Ι.Β. και την έναρξη των μαθημάτων, ζητώντας παράλληλα τις ευχές της Εκκλησίας «προς ευόδωσιν του αρξαμένου έργου».
Ως σκοπός της ίδρυσης του Ι.Β. τέθηκε από τον Σπυρίδωνα η πληρέστερη κατάρτιση ιερέων και δασκάλων, με σκοπό την κάλυψη της εκπαίδευσης και του εφημεριακού κλήρου καθώς και την παιδαγωγία ειδικότερα των Ελλήνων της Ηπείρου, αρχικά μέσα στην Τουρκοκρατία. Αργότερα όμως ο Σπυρίδων οραματιζόταν τη μόρφωση ιερέων και δασκάλων, που θα διατηρούσαν με ενθουσιασμό άσβεστη τη δάδα της ελληνικής ψυχής στην ακριτική και νευραλγική περιοχή της Β.Η. για να εξυψώσουν το πεσμένο θρησκευτικό και εθνικό της φρόνημα, έστω και αργά, κατά την περίοδο εκείνη της εθνικής μας ζωής, σημειώνει στο βιβλίο του «Η εκκλησία της Ηπείρου» ο Φ. Οικονόμου.
Και ο σκοπός αυτός είχε τεθεί μετά το αποτέλεσμα της μελέτης για τη θλιβερή κατάσταση που διαπίστωσε ο Σπυρίδων, ως Μητροπολίτης, ότι επικρατεί στο λαό ολόκληρης της Ηπείρου, εξαιτίας των βαρβαρικών επιδρομών των Τουρκαλβανών και της Τουρκοκρατίας.
Το Ι.Β. που ήταν αρκετά συνδεδεμένο με την Ι.Μ. Βελλάς, στεγάστηκε στις τέλειες κτιριακές εγκαταστάσεις του, εκτός από μερικά μικρά διαστήματα, εξαιτίας ανώμαλων καταστάσεων της περιόδου της 10/ετίας του 1940, για ένα χρόνο (1940-1941) στην Αθήνα και 1948-1956 στο κτίριο του Γ. Σταύρου στα Γιάννινα.
Η φροντίδα και η αγάπη του Σπυρίδωνα για το Ιεροδιδασκαλείο ήταν αδιάκοπη και αμέριστη. Εκεί συντελούνταν ένα αξιόλογο παιδαγωγικό, εκπαιδευτικό και θεολογικό έργο, που το επόπτευε ο ίδιος προσωπικά.
Με διορατικότητα και ευστροφία ο Σπυρίδων επέλεγε το προσωπικό της Σχολής από ανθρώπους με πνευματικά και επιστημονικά προσόντα, που εργαζόταν με πίστη και ζήλο για ό,τι οραματίστηκε ο Σπυρίδων.
«Ήταν έντονο το ενδιαφέρον για την επιλογή του διδακτικού προσωπικού του Ι.Β.», –γράφει ο καθηγητής της Ζωσιμαίας Παιδαγωγικής Ακαδημίας Ιωαννίνων Σπ. Σίτος- που για πολλά χρόνια υπηρέτησε στο διδακτικό προσωπικό της Σχολής Βελλάς. «Από εκεί πέρασαν εξαίρετοι άνθρωποι όλων των ειδικοτήτων. Όταν διεπίστωνε ότι κάποιος καθηγητής δεν απέδιδε στο έργο του, ζητούσε τη μετάθεσή του σε άλλο σχολείο».
Μία έννοια η Βελλά!
Για όλους εμάς τους απόφοιτους Βελλαΐτες, η Βελλά δεν είναι απλό όνομα. Είναι μια ιδέα, μια έννοια, που σμίλεψε το χαρακτήρα μας και σηματοδότησε την παραπέρα πορεία μας με δυναμισμό και αποφασιστικότητα. Η Βελλά ήταν ένα λαμπρό και αξιόλογο Παιδευτήριο, που οι απόφοιτοί του με πνευματικά και ηθικά εφόδια βοήθησαν την κοινωνία, βασικά ως κληρικοί και δάσκαλοι και άλλοι προχώρησαν στις σπουδές τους και διακρίθηκαν στην επιστήμη και σε πολλούς τομείς.
Το Ιεροδιδασκαλείο Βελλάς, εκτός της εκκλησιαστικής εκπαίδευσης ήταν και η πρώτη Σχολή ανωτέρας εκπαίδευσης στην Ήπειρο, λίγο πριν και αμέσως μετά την απελευθέρωσή της από τον τουρκικό ζυγό.
Έτσι από τη στιγμή που ιδρύθηκε το πρωτότυπο πνευματικό και εκκλησιαστικό συγχρόνως αυτό φυτώριο, που αγκάλιασε ολόκληρη την ηρωική Ήπειρο, Βόρειο και Νότιο, συνέχισε την προσφορά του αυτή φιλότιμα για εβδομήντα οκτώ (78) ολόκληρα χρόνια (1911-1989).
Θα κλείσω αυτή την παρουσίαση με λίγες σκέψεις αποφοίτων Βελλαϊτών:
• Ο Νίκος Υφαντής, Φιλόλογος, π. Λυκειάρχης, τακτικός αρθρογράφος της εφημ. «Πρωινός Λόγος», ιστορικός, ερευνητής, έγραψε: «Πνευματικό ιερό η Βελλά. Κορυφαίο τέμενος των Γραμμάτων, όπου συναντιόταν η δράση και ο στοχασμός, η ψυχική καλλιέργεια και ο διαλογισμός. Κλειστή περιορισμένη κοινωνική ζωή, αλλά με ορίζοντες. Λιτότητα και φως πνευματικό ήταν έννοιες ταυτόσημες. Φως που οδηγούσε στην ψυχική πλήρωση και τον πνευματικό πλούτο και λιτότητα που απέληγε στην αυτάρκεια σκέψεων και λόγου».
• Ο Εμμαν. Ριζόπουλος, Καθηγητής Παιδαγωγικών – π. Δ/ντής του Ι.Β. έγραψε: «Η Παναγία η Βελλαΐτισσα μας περιμάζεψε και υπό την σεπτήν σκέπη της μας οδήγησε από την παιδική στην εφηβική και νεανική ζωή μας, αποδίδοντάς μας στο κοινωνικό σύνολο για έργο ανταπόδοσης, έργο σμίλεψης ψυχών, σωμάτων και πνεύματος. Αυτή η Σχολή επί ένα αιώνα περίπου, αποτέλεσε τον τελευταίο τηλαυγή φάρο Ελληνισμού και Ορθοδοξίας στη Β.Δ. Ελλάδα».
• Και ο Νίκος Σπ. Σταύρου, Φιλόλογος – Λυκειάρχης των Εκπαιδευτηρίων Αναβρύτων έγραψε: «Ευτύχησα να φοιτήσω στο Πανδιδακτήριο της Βελλάς. Σ’ αυτό και στους πεφωτισμένους δασκάλους μας οφείλω την αυτοπεποίθηση ότι είμαι ο ευτυχέστερος της ζωής, διότι: Έμαθα ν’ αντιμετωπίζω τη ζωή ως τέχνη. Έμαθα ν’ αγαπώ τη ζωή και τους ανθρώπους και να θαυμάζω το ωραίο. Εδραίωσα και εμπέδωσα την πίστη ότι κορυφαία αξία του πολιτισμού είναι ο άνθρωπος. Θέλω να ζήσω περισσότερο για να θαυμάζω το απαράμιλλο κάλλος του Σύμπαντος και την κορυφαία του αρετή: την αρμονία».